Dankzij mijn coming-out heb ik extra voelsprieten gekweekt

door: sportingact

Theatermaker Kim van Zeben oogstte veel lof met haar familievoorstellingen. Met Roze verzet, over vergeten homoseksuele verzetshelden, laat het 49-jarige multitalent zich van een heel andere kant zien, als musicalster. ,,Ik begrijp nu beter wat mijn oma gevoeld moet hebben.”
In de musical Roze verzet speelt Kim van Zeben celliste Frieda Belinfante. Ondanks haar grote betekenis voor het Amsterdamse verzet belandde zij niet in de geschiedenisboekjes, vermoedelijk omdat zij openlijk homoseksueel was. Van Zeben speelt de hoofdrol samen met acteur Freek Bartels; de rest van de cast is relatief jong, veel acteurs komen net van de opleiding.

,,Ik moest opeens terugdenken aan mijn eigen stage bij Toneelgroep Amsterdam”, vertelt de theatermaker lachend. ,,We stonden met een paar studenten naast Kitty Courbois en Pierre Bokma in Oedipoes. We hadden geen reet te doen, we mochten bomen spelen en het volk van Thebe. Maar het was een openbaring om elke dag naar die grootheden te mogen kijken en te leren hoe zij hun teksten elke avond magistraal tot leven wekten.”

Nu heeft Van Zeben zelf de mentorrol, constateert ze. ,,Ik doe dit werk nu 27 jaar, maar zo lang voelt het helemaal niet. Opeens heb je dan een kwart eeuw ervaring en zien mensen jou als autoriteit. Heel gek.” De actrice maakte vooral naam met familievoorstellingen waarin zij schitterde, zoals Woef Side Story, Pluk van de petteflet en Minoes, en zelfgemaakte producties als het bekroonde Beuk. Recent was Van Zeben nog te zien als Bobba in de succesvoorstelling De Gorgels. ,,Al leer ik volgens mij méér van de jonge acteurs dan zij van mij. Ik ben bijvoorbeeld na al die jaren nog niet goed in bladmuziek lezen, terwijl zij die kunst allemaal tot in de finesse machtig zijn.”

De familievoorstellingen lijken een gek contrast te vormen met Roze verzet, een drama over vergeten verzetshelden. De musical is voor een groot deel van de cast ook een persoonlijk project; beide hoofdrolspelers zijn, net als hun personages, gay. ,,Ik heb mijn jeugd en mijn coming-out nooit als problematisch ervaren”, legt Van Zeben uit. ,,Ik kom uit een warm nest, ik heb leuke ouders. Mijn moeder heeft gevochten voor de tweede feministische golf, ik mocht alles.”

Maar tijdens de gesprekken met regisseur Daniël Cohen ontdekten de acteurs toch dat zij zich vaker outsiders voelden dan ze dachten. ,,Als je gay bent, hoor je nooit bij de grote groep. Je staat anders in het leven, je moet je doorlopend verantwoorden. Ik werd op school regelmatig uitgemaakt voor manwijf en dacht: ach, dat hoort er nou eenmaal bij.” Pas op haar 34e durfde zij het woord ’lesbisch’ uit te spreken als het over haar ging.

Toch hebben die negatieve ervaringen haar mede gevormd als actrice, zegt Van Zeben. ,,Ik ben heel alert en heb mezelf een soort extra voelsprieten aangeleerd”, legt ze uit. ,,Dat heb ik op het podium altijd als een enorm voordeel ervaren. Ik ben goed in timing en weet precies hoe ik in een scene lang in het moment kan blijven.”

De actrice noemt het belangrijk dat ook de roze geschiedenis wordt vastgelegd, zoals de verzetsdaden van Willem en Frieda. ,,Heel veel progressieve rechten waar mijn moeder voor gevochten heeft, worden langzaam teruggedraaid”, legt ze uit. ,,In Amerika is vrouwenemancipatie en abortus al geen vanzelfsprekendheid meer. Datzelfde risico loopt de homogemeenschap. Alle verworvenheden en rechten waar we voor hebben geknokt, kunnen ons zo weer worden afgenomen.”

Maar Van Zeben werd tijdens het repeteren ook met haar Joodse verleden geconfronteerd. Vrijwel al haar familieleden werden vermoord in concentratiekampen; alleen haar oma en haar zus overleefden de oorlog door onder te duiken. ,,Aan het slot van de voorstelling sterven de meeste verzetshelden, ze worden gefusilleerd. Frieda is de enige die het overleefd. Toen we het nummer dat bij die scene hoort voor de eerste keer zongen, voelde ik mij meer verbonden met mijn oma dan ooit tevoren. Opeens begreep ik wat zij moet hebben gevoeld aan het einde van de oorlog, toen zij zich realiseerde dat iedereen van wie zij hield er niet meer was. Het is heel bijzonder en bizar als een voorstelling zo’n besef bij je los kan maken.”

[Bron: telegraaf.nl]